Sherlock is een Britse tv-serie, vrijelijk geïnspireerd op de klassiekers van Sir Arthur Conan Doyle over de beroemde detective Sherlock Holmes. De allereerste aflevering werd in 2010 in Groot-Brittannië uitgezonden; de laatste in 2017. De serie bestaat uit 4 seizoenen van 3 afleveringen. Daarnaast is een special uitgebracht, The Abominable Bride. Deze speelt zich af in de 19e eeuw: het Victoriaanse tijdperk van de beroemde detective en zijn loyale assistent. De serie is gecreëerd door Steven Moffat en Mark Gatiss. De hoofdrollen worden gespeeld door Benedict Cumberbatch (Sherlock Holmes) en Martin Freeman (dokter John Watson), die erin slaagden om personages op een hedendaagse manier neer te zetten.
De BBC-serie heeft lovende reacties van het publiek en critici gekregen. Niet alleen vanwege het onderwerp, maar ook vanwege de kwaliteit van de gebruikte foto- en filmtechnieken en het spel van de acteurs. Sherlock onderscheidt zich ook van de vele andere tv-series door de hoogwaardige cinematografische citaten. Let’s take a look. (SPOILER ALERT!)
Foto van Saschaporsche, gebruikt met een Creative Commons Permission
1 – ‘On-screen’ tekst
De manier waarop we schriftelijk communiceren is de laatste decennia flink veranderd door de informatisering. In oudere series werd informatie – net als in reallife – vaak uitgewisseld in brieven of notities. Korte berichten werden vóór Sherlock vaak direct in beeld gebracht met een subjectief shot, om de inhoud van het bericht over te brengen op het publiek. Langere berichten werden vaak gedeeld met behulp van een off-screen voice-over, die plechtig de tekst voorlas, om het bericht te versterken.
In de laatste decennia hebben berichten op papier plaatsgemaakt voor snellere en slimmere manieren van communicatie. Denk aan computers, smartphones, et cetera. Tot Sherlock was de standaardoplossing om digitale communicatie in films en series in beeld te brengen de “lookalike”: de camera brengt het communicatiemiddel in beeld, of de acteur leest de tekst hardop voor.
Sherlock introduceerde een andere manier om de kijkers bij berichten te betrekken. Tekstberichten worden als tekst in het scherm getoond, over het gefilmde beeld heen, als essentieel onderdeel van de scène. Deze techniek is hét visitekaartje van Sherlock. Al helemaal in het begin van de eerste aflevering, wanneer Holmes nog niet op het toneel is verschenen, wordt zijn aanwezigheid al geïntroduceerd door een groepsbericht in beeld. Dezelfde techniek wordt (enigszins aangepast) gebruikt in de recente film The Circle, gebaseerd op de gelijknamige roman van Dave Eggers.
Sherlock gaat hierin nog een stap verder. De ‘tekst-in-beeld-techniek’ wordt niet alleen gebruikt om tekstberichten zoals sms’jes te laten zien. Wanneer Sherlock iemand observeert, worden zijn gedachten vaak als tekst in beeld weergegeven, om zo de kijker bij zijn gedachten te betrekken. Het op deze manier zien van de denkprocessen van de detective is misschien even wennen – zeker omdat de teksten vaak niet ‘logisch’ zijn weergegeven – , maar het drukt op een perfecte manier Holmes’ visuele denken weer. Doordat je als kijker op deze manier begrijpt wat Sherlock deduceert en hoe, krijg je het gevoel deel te nemen aan zijn conclusies en dus aan de oplossing van de zaak.
2 – Het ‘bullet time’ effect
Een cult quote, direct afkomstig van The Matrix: de scène van de bruiloft van John en Mary in de aflevering The Sign of Three. Na de ceremonie is het moment voor de officiële huwelijksfoto voor de kerk. Iedereen staat stil terwijl de camera rond beweegt. Het lijkt alsof de tijd stilstaat. Dit effect, dat sinds The Matrix bekendstaat als het bullet time effect, werkt vervreemdend.
Maar het effect is tegelijkertijd ook doeltreffend (het doet er niet toe of de waarom de tijd alles omringt; of de weergave van het gezichtspunt van Sherlock, die terloops in de buurt van de fotograaf staat; enzovoorts). Om dit doel te bereiken, bereidde Colm McCarthy (de regisseur van Sherlock), de cameraopstelling uit met veel camera’s die allemaal tegelijkertijd de scène opnemen vanuit verschillende invalshoeken.
3 – Veranderingen in ruimte en tijd
In Sherlock worden vaak visuele technieken gebruikt om sensaties visueel weer te geven. Wanneer er een kritieke situatie is, verplaatst Sherlock zich met een interne tijd. Wanneer hij bijvoorbeeld door Mary wordt neergeschoten, valt de detective niet plotseling, zoals normaal gesproken in een serie of film gebeurt, maar door een slow-motion kantelt zijn lichaam langzaam terug ten opzichte van de vloer. Het vallen duurt enkele seconden. Het lichaam valt op een onnatuurlijke manier naar beneden: de knieën buigen niet, de borst staat rechtop. Waarom? Dit effect is niet alleen ingezet vanwege poëtische redenen, maar ook vanwege technische redenen. Cumberbatch was inderdaad in een mechanisch lichaam geplaatst om het gewenste effect te bereiken. Kort daarvoor, was Cumberbatch ‘bevroren’; gefixeerd in een bewegende scène. Het lichaam is stil, maar het bewustzijn nog steeds alert: Molly beweegt zich om hem heen.
Om deze korte verzameling af te sluiten: misschien een kleine fout in Sherlock. Over veranderingen in tijd en ruimte gesproken. Het start met Holmes en Watson die dronken worden ter gelegenheid van het vrijgezellenfeest van John. Na hun Londense kroegentocht zijn de twee in hun appartement in Baker Street met een klant. Regisseur McCarthy maakte de keuze om de contouren van Sherlock te vervagen, zoals gebeurt als je dronken bent: het brandpunt van het personage wordt kleiner. Het gevolg is dat Sherlock in het midden van het camerabeeld scherp te zien is, maar de omgeving, inclusief Watson, onduidelijk wordt weergegeven.
Het resultaat is duidelijker wanneer de camera zich richt op de klant: alles is dan perfect scherp in beeld. De scène met de dimensionale verandering lijkt niet consistent te zijn met de andere regiekeuzes, omdat meestal het perspectief van wie leeft wordt gepresenteerd, en niet het object. Je zou verwachten dat Sherlock, in subjectief perspectief aangetast is, en niet wat buiten zijn gezichtsveld ligt. En het past zelfs niet bij het personage: Sherlock is het centrum, geen buitenwijk.
Wil je zelf gaan filmen? De beste filmstudio’s en -locaties vind je op misterlocation.com!
